PAJĄKI w Polsce (Araneae)

 

pająki czarno-białe Cztery pary ciemnych, zagiętych jak szpony odnóży krocznych, gwałtowne ruchy, to cechy budzące niemiłe emocje. Podobnej budowy są skorpiony - spokrewnione, należą do gromady pajęczaków. Niektóre pająki potrafią ukąsić człowieka, a wszystkie są jadowite.

Pająki u wielu ludzi budzą odrazę, lęk. Podobnie na nie reagują również małpy. Niektórzy próbują to tłumaczyć instynktowną, zapisaną w genach reakcją na zagrożenie. Zwłaszcza kobiety mogą być na tym punkcie przewrażliwione, bo ich zadaniem jest m.in. ochrona małych dzieci.

Ale rodzime pająki nie są groźne. Bolesnym jadem dysponuje topik (Argyroneta aquatica) oraz rzadko w Polsce spotykany kolczak zbrojny (Chiracanthium punctorium). Kolczak jest za to bardzo urodziwy, z czerwonobrązowym, rozbudowanym głowotułowiem, odwłokiem żółtawym do zielonego. Nogi ma z czarnymi "butami".
Za najbardziej jadowitego w Polsce uchodzi Meta menardi z rodziny krzyżakowatych spotykany w jaskiniach.
Ostatnio dotarła do mnie niesprawdzona informacja o innym "groźnym" pająku w naszych Bieszczadach: tarentula ukraińska (Lycosa singoriensis) spotykana od Chin po Podole (Ukraina, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria).

Samica pająka Mastophora hutchinsoni wydziela atraktanty, które imitują naturalne feromony niektórych ciem. I tak samce tych ciem stają się ofiarami pająka.


pająki

Krzyżak zielony

(Araniella cucurbitina, dawny synonim: Araneus cucurbitinus) o kulistym jak dynia (cucurbita) odwłoku, ma oczywiście kolor zielony (z żółtym odcieniem). Jest liczny ale rzadko dostrzegany ze względu na swą barwę i wielkość (4 - 6 mm).

pająki

pająkiKrzyżak zielony na tle brzozowego listka



Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi

Tygrzyk paskowany

(Argiope bruennichi) także należy do krzyżakowatych. Swoją nazwę otrzymał przez podobieństwo w ubarwieniu do tygrysa. Po niemiecku nazywa się Zebraspinne lub Wespenspinne (wespen = osa, spinne = pająk).
W Polsce występował rzadko i jest objęty całkowitą ochroną. Dla jego sieci charakterystyczne jest stabilimentum - zygzakowate pasmo. We wrześniu 1999 roku sfotografowałem tygrzyka na mojej działce pod Lublinem. Ekosystem tej działki został przedstawiony na czterech stronach miesięcznika "Kwietnik" 9/1999. Pająk ten (samica) jest bardzo okazały, o rozmiarach przekraczających podawane w starych atlasach. Miał głowotułów z odwłokiem łącznej długości 19 mm. Pomiaru dokonałem nie dotykając go - fotogrametrycznie. Między obiektyw a korpus aparatu fotograficznego założyłem pierścienie pośrednie o długości równej długości ogniskowej obiektywu. Takie parametry dają skalę odwzorowania 1 : 1. Na filmie znalazł się ostry obraz pająka naturalnej wielkości, którą można zmierzyć zwykłą linijką. Wielkość można obliczyć znając także inną skalę odwzorowania zastosowanych różnej długości pierścieni pośrednich. Współczesne atlasy podają średnie wymiary dla samca 5 mm a dla samicy 20 mm, ale w naturze można spotkać i 30 mm samice. Przed złożeniem kokonu z jajami odwłok może urosnąć o kilkadziesiąt procent.
Od 1999 do 2004 co roku widuję tygrzyki
na mojej działce pod Lublinem,
w 2002 widzialem kilkadziesiąt tygrzyków na najbardziej na wschód wysuniętym krańcu Polski (okolice Hrubieszowa), a koło 100 samic na łące w Stoczku - na północ od Lublina.
Spotkać go można w północnozachodniej Polsce, Ustce, na Kaszubach, koło Białegostoku, ... chyba już "wszędzie" i w dużych ilościach.
Więcej informacji o tygrzykach opublikowałem w czasopismach przyrodniczych.



pająki
samica zwykle zjada znacznie mniejszego samca po kopulacji lub jeszcze w trakcie
pająki pająki

pająki
pająki nad rzeką TANEW
kokony, w których wylęgają się i zimują młode tygrzyki




Najmniejsze są mikroskopijnej wielkości (krajowe 0,8 - 1,1 mm), a ten ma 3 mm. Ale to nie pająk lecz roztocze (Acarina) z rodziny Trombididae. Rząd roztoczy należy do gromady pajęczaków.

co to?







Kwietnik

Najciekawsze w swojej kolorystyce są samice kwietnika (Misumena vatia). Bywają białe, żółte, żółtozielone. Przybierają barwy pośrednie, dostosowując się do tła (kwiatu) na jakim czatują.
Samce, jak u większości gatunków pająków, są niepozorne w rozmiarach i ubarwieniu. Samiec kwietnika ma ciemno zabarwiony głowotułów, brązowe odnóża i odwłok brązowobrunatny z dwoma podłużnymi jasnymi paskami.
Misumenops tricuspidatus - młodociany




ta pozycja z uniesionym odwłokiem ułatwia wypuszczenie nici do góry z prądem ciepłego powietrza
po chwili zobaczyłem jak w kilka sekund pająk przebiegł ze dwa metry powietrzem do góry na gałąź



Cofnik (Diaea dorsata) łapiący owady długimi jak u kraba odnóżami, też kolorystycznie podobny jest do otoczenia.





Nasz najbardziej znany, dla niektórych odrażający, ciemny krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) zalśni jak diadem witrażowym efektem gdy spojrzymy nań (sfotografujemy) z bliska pod słońce na tle cienia. Podobnie mogą urzec nas tęczowo błyszczące pajęczyny z rosą.
Problemy z ujrzeniem tego piękna mogą mieć osoby cierpiące na arachnofobię.

Arachnofobia

- patologiczny lęk przed pajęczakami (Arachnida) może przybierać postać ostrej psychozy. Człowiek może bać się nie tylko pająka, który przed nim stoi ale samej możliwości zetknięcia się z nim. Taki chory może bać się wejść do lasu lub mrocznego pomieszczenia. A w skrajnych przypadkach może walczyć, uciekać od pająków, które widzi, czuje, a których obiektywnie nie ma. Źródło patologicznych lęków, emocji jest w chorym a otoczenie dostarcza mu tylko pretekstów do ich ujawnienia. Leczenie fobii polega m.in. na uświadamianiu sobie faktycznych źródeł lęków w głębokich warstwach psychiki powstałych np. w dzieciństwie oraz na "zdejmowaniu złych uroków" z niewinnych stworzeń z naszego otoczenia.

Może przez te zdjęcia urzekną nas pająki pozytywnie, spojrzymy na nie nieco innymi oczami ?

One mają aż 4 pary oczu

(czasem tylko 3 pary), ślepe bywają tylko jaskiniowe. Duże jasne połyskujące oczy rozróżniają barwy, a mniejsze ciemne - odcienie jasności.





na trawie Pyrgun nazielny (Evarcha arcuata) z rodziny skakunowatych

z rodziny Skakunowatych (Salticidae) ... skakun bo polując skacze kilka cm (rodzaj "skakun" jest też wśród prostoskrzydłych)
ze zdobyczą
złapał mrówkę, od której jest niewiele większy


para osnuwików

Osnuwik pospolity (Linyphia triangularis)





jebiedronkę







z pajęczyny zabrała go młoda sójka


w domu na kaktusie














Kołosz wielobarwny (Aculepeira ceropegia) Kołosz wielobarwny (Aculepeira ceropegia)


Pogońcowate (Lycosidae) zobaczymy brązowe z czerwonobrązowym paskiem pośrodku.



Kwadratnik (<i>Tetragnatha</i>)
Kwadratnik (Tetragnatha)






Guzoń pajęczarz (Ero furcata) - kokon kokon guzonia pajęczarza (Ero furcata)



w wannie


Bagnik przybrzeżny (Dolomedes fimbriatus) Bagnik przybrzeżny (Dolomedes fimbriatus) inaczej kłębosz białobrzegi na tratwie na rzece BIEBRZA



na sośnie



w lutym na śniegu



w marcu na parapecie


Dziękuję doktorowi Robertowi Rozwałce z Zakładu Zoologii UMCS za konsultacje.

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX

„Chrońmy Przyrodę Ojczystą”
2001,  rocz. 57, zesz. 1, s. 108
Instytut Ochrony Przyrody PAN

 

The new station of Argiope bruennichi in the environs of Lublin

Nowe stanowiska
tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi w okolicach Lublina

 

Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi jest gatunkiem heliofilnym, zaliczanym do elementu południowo-wschodniego (Piątek 1995). W ostatnich latach rozszerzył swój zasięg terytorialny. Coraz częściej występuje również w regionach o surowszym klimacie, np. w Rudawach, na pogórzu Alp (Stichmann i Kretzschmar 1998), wschodniej Polsce (Zielinski, Zielinska 1999).  Występowanie tego pająka uzależnione jest m.in. od zagęszczenia prostoskrzydlych Orthoptera, będących jego podstawowym pokarmem. Łowi je pionową siecią rozpiętą nisko nad ziemią. Charakterystyczne dla jego promienistej sieci jest białe, wężykowate pasmo biegnące pionowo i białe, nieregularnie, gęsto utkany środek.

7.09.1999 r. odnotowałem samicę tygrzyka paskowanego pod Lublinem, na działce położonej na wzniesieniu między sadem (od zachodu) a ornym polem na Pietrzakowiźnie (Konopnica) (Frąckiewicz, Gawryś 1999).

Dlugość (19 mm) i grubość odwłoka mogły świadczyć o obfitości pokarmu; dużą liczbę owadów widywałem w sieci. Obserwowałem go do pierwszych przymrozków.

Drugą samicę odnotowałem 27.08.2000 r. 2 km od poprzedniego stanowiska (Frąckiewicz 2000).

Dwa nowe stanowiska tygrzyka zaobserwowałem 15.08.2000 r. 25 km na wschód od Lublina w prwostronnej części doliny Wieprza, między miejscowościami: Łańcuchów i Łęczna, w Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym:

1 – na mokrej łące 20 m na wschód od skraju sosnowego, porośniętego chmielem, Zagajnika Mogielnica koło Łańcuchowa;

2 – na zboczu doliny o południowej wystawie (nad zalaną łąką) porośniętym jeżynami, na ugorze między polami uprawnymi, w połowie odległości między Łańcuchowem a Łęczną.

 

Waldemar Frąckiewicz

 

PIŚMIENNICTWO

 

D z i a b a s z e w s k i  A. 1959. Pająk tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi Scop.) w Polsce w świetle nowych badań. Przyr. Pol. Zach. 3, 1-2: 128-138.

F l o r c z y k   I. 1999. Nowe stanowisko tygrzyka paskowanego w okolicach Skawiny. Wszechświat 1- 3: 41.

F r ą c k i e w i c z  W. 2000. Pomiary tygrzyka w okolicach Lublina. Wszechświat 101, 7-9: 201-202.

 F r ą c k i e w i c z  W.,  G a w r y ś  A. 1999. Blisko natury. Kwietnik 9: 44 - 47.

P i ą t e k  M. A. 1995. Interesujące stanowiska pijawki lekarskiej Hirudo medicinalis i tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi w Machowej (woj. Tarnowskie). Chrońmy Przyr. Ojcz. 51, 2: 115-117.

S t i c h m a n n  W.,  K r e t z s c h m a r  E.  1998. Zwierzęta. Multico, Warszawa.

U r b a ń s k i   J.  1948. Argiope bruennichi (Scopoli 1772) na Wyspie Wolin oraz rozmieszczenie tego gatunku na ziemiach  polskich (Arachn. Aran. Argyopidae). Badania Fizjogr. Nad Polska Zach. 1: 160 - 169.

Z i e l i ń s k i  S.,  Z i e l i ń s k a  I. 1999. Nowe stanowisko tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi na Polesiu Lubelskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 55, 1:106-107.

Z i e l i ń s k i  S.,  Z i e l i ń s k a  I. 2001. Kolejne dane o stanowisku tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi na Polesiu Lubelskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 57, 1: 107.

Pająki (Araneae) Spiders. http://serwisy.umcs.lublin.pl/w.frackiewicz/pajaki.htm#tygrzyk

 

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX

„Chrońmy Przyrodę Ojczystą”
2005,  rocz. 61, zesz. 1, s. 101-102
Instytut Ochrony Przyrody PAN

 

Argiope bruennichi in the Estern frings of Poland

Tygrzyk paskowany
Argiope bruennichi na wschodnim krańcu Polski

 

            Na względnie trwałą ekspansję tygrzyka paskowanego na wschodzie Polski (Zieliński, Zielińska 2001) wskazuje coroczne pojawianie się go obserwowane przeze mnie w latach 1999 – 2003 (w sierpniu 2003 – 23 samice)  przy zachodniej granicy miasta Lublina (Frąckiewicz  2001, Frąckiewicz 2002 a), nowe stanowisko z 38 samicami na sieciach i jednym kokonem zaobserwowane 23 sierpnia 2003 wzdłuż polnej drogi przechodzącej w wąwóz, równoległej do południowo-zachodniej linii Starego Gaju (pd. – zach.  granica Lublina) ok. 1,5 km od granicy lasu,  a także nowe stanowiska zaobserwowane w 2002 roku. Dwa nowe stanowiska odnotowałem w lipcu 2002 roku w najbardziej na wschód wysuniętym krańcu Polski - okolice Hrubieszowa w województwie lubelskim:

1 - w Strzeleckim Parku Krajobrazowym w okolicach Skryhiczyna w 5‑letnim nasadzeniu sosnowym 8 samic na powierzchni koła o średnicy ok. 3m na sieciach (niektórych powstałych między zachodem a wschodem słońca 12/13 lipca);

2 - nad Bugiem w dół rzeki od Horodła i słupa granicznego nr 918 (mapa topograficzna M-34-47/48, M-35-37 z 1999 roku podaje inną niż aktualna numerację słupów) kilkanaście metrów od stromego brzegu 19 lipca zaobserwowałem 5 samic, a ok. 25 m od brzegu 16 samic na powierzchni o średnicy ok. 5 m; sieci rozpięte były na suchych źdźbłach kupkówki pospolitej Dactylis glomerata niekoszonej tego lata łąki.

Trzecie stanowisko z 96 samicami odnotowałem 16 sierpnia 2002 na wschodnim skraju mokrej łąki Gałatów wsi Stoczek Kolonia, pod lasem z kilkunastoletnią brzeziną nad rzeczką Mininą przy granicy Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego (północ od Lublina). Sieci rozpięte były głównie na sitowiu leśnym Scripus silvaticus i rdeście ostrogorzkim Polygonum hydropiper (Frąckiewicz 2002 b). Zauważyłem tu, że niektóre sieci nie posiadają stabilimentum - zygzakowatego pionowego pasa. W tym miejscu 21 września 2003 zauważyłem 10 kokonów i jeszcze 4 samice na sieciach

Jarosław Maciąg poinformował mnie, że trzy tygrzyki widział w 2002 roku w swoim przydomowym ogrodzie w Wilkołazie (między Lublinem a Kraśnikiem).

Poza Lubelszczyzną przy drodze gruntowej z Szydłowca do Chlewisk 4 sierpnia 2003 odnotowałem dwie samice na sieci na jeżynach: jedno we wsi Wymysłów, drugie dalej w lesie. Przy drodze przez niekoszone łąki  zarastane jeżynami blisko granicy lasu na południe od Chlewisk zaobserwowałem ponad 100 samic tygrzyka w pierwszej dekadzie sierpnia 2003.

Waldemar F r ą c k i e w i c z

 

PIŚMIENNICTWO

 

F r ą c k i e w i c z  W. 2001. Nowe stanowisko tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi w okolicach Lublina. Chrońmy Przyr. Ojcz. 57, 1: 108.

F r ą c k i e w i c z  W. 2002 a. Lipniak - Konopnica - Motycz, mapa pleneru. http://serwisy.umcs.lublin.pl/w.frackiewicz/index.html

F r ą c k i e w i c z  W. 2002 b. Pająki (Araneae) Spiders. http://serwisy.umcs.lublin.pl/w.frackiewicz/pajaki.htm#tygrzyk

Z i e l i ń s k i  S.,  Z i e l i ń s k a  I. 2001. Kolejne dane o stanowisku tygrzyka paskowanego Argiope bruennichi na Polesiu Lubelskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 57, 1: 107.

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX