Waldemar FRĄCKIEWICZ: SPOSTRZEGANIE TWARZY

Z tą problematyką zapoznasz się w opublikowanych artykułach

THE PERCEPTION OF FACETHE PERCEPTION OF FACE Summary

BIBLIOGRAFIA (references)

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX


RYSY TWARZY OSOBY SPOSTRZEGAJĄCEJ I SPOSTRZEGANEJ A RELACJE INTERPERSONALNE.
BADANIA EKSPERYMENTALNE

Praca doktorska napisana na
Seminarium z Psychologii Eksperymentalnej, Przemysłowej i Środowiskowej
pod kierunkiem PROF. DR HAB. ADAMA BIELI
1998 Katolicki Uniwersytet Lubelski

ze WSTĘPu

Pierwszą uświadamianą inspiracją do podjęcia tematu tej pracy, były stwierdzenia bioklimatologa Manfreda Curry, że ludzie o przeciwnych reakcjach na fronty atmosferyczne mają przeciwne rysy twarzy, i że często tak przeciwstawne osoby tworzą pary małżeńskie, natomiast stowarzyszają się osoby podobne w tych aspektach (Dröscher,1980).
W badaniach psychologii społecznej uwzględniana jest funkcja identyfikacyjna, ekspresyjna, komunikacyjna twarzy. Atrakcyjność interpersonalna w aspekcie wizualnym, przeważnie utożsamiana jest z urodą, rozumianą prawie jako obiektywna wartość (podobnie oceniana przez większość lub przez wybranych sędziów). Ta praca jest próbą określenia indywidualnych wyznaczników wzajemnej atrakcyjnoci poprzez twarz. Wyznaczniki te mogą być poszukiwane w filogenetycznych (biologicznych, ekologicznych, ewolucyjnych, genetycznych, etologicznych) uwarunkowaniach, a ich znakami mogą być rysy twarzy osoby spostrzegające (określającej, oceniającej, wybierającej inne). Na uwarunkowania filogenetyczne nakładają się uwarunkowania ontogenetyczne, związane głównie z doświadczeniem interpersonalnym. Wiele motywacyjnych filo- i  ontogenetycznych uwarunkowań może oddziaływać poza świadomoscią podmiotu.
Badania te mogą przyczynić się do rozszerzenia świadomości niektórych zachowań istot żywych, świadomości motywów drugiego człowieka i samoświadomości. Samoświadomość (w przeciwieństwie do racjonalizacji własnych motywacji) jest gwarancją podmiotowego, osobowego istnienia. Samoświadomość można pogłębiać przez uświadamianie sobie kolejnych warstw racjonalizacji, wątpienie w ich wartość, odrzucanie ich, lub przez uwzględnianie coraz większej liczby motywów jednego aktu. Rozszerzanie samoświadomości jest podstawą rozszerzania wolności i odpowiedzialności. Może ułatwiać przekraczanie uprzedzeń, stereotypów w relacjach interpersonalnych, ułatwiać zbliżanie się do prawdy o sobie i drugim człowieku.
Rozdział trzeci jest sprawozdaniem z własnych badań eksperymentalnych nad związkami rysów twarzy osoby spostrzegającej, spostrzeganej i relacji interpersonalnych. Wstępne badania fotogrametryczne ustalają przybliżony zakres i rozkład zmienności rysów twarzy ludzi z całego świata. Definicja rysów twarzy zaproponowana przez autora na użytek tych badań, pozwala za pomocą dwóch liczb jednoznacznie, obiektywnie określić położenie względem siebie czterech najważniejszych (ustalonych okulograficznie) punktów twarzy, co prowadzi do możliwości prostego wyróżniania od 5, do nawet 150 "typów" twarzy i dość precyzyjnego matematycznego opracowywania wyników badań.
Zasadnicze badania mają odpowiedzieć na pytanie: czy istnieje związek między rysami twarzy osoby spostrzegającej a spostrzeganej i relacjami interpersonalnymi? W szczególności: czy osobie spostrzegającej najbardziej podobają się osoby podobne do niej samej ? Jaki jest związek rysów twarzy osoby spostrzegającej z rysami osób wybieranych przez nią do współpracy ? Jaki jest związek rysów twarzy osoby badanej z rysami osoby uważanej przez nią za najbardziej męską, kobiecą ?
Zaproponowana definicja ujmuje, trudnowerbalizowalną i niewerbalizowaną w potocznym doświadczeniu, istotę rysów twarzy. Może być użyta w konstruowaniu technik diagnostycznych badających np. relacje interpersonalne w rodzinie, też ich nie w pełni uświadamiane aspekty.
Dominacja komunikacji obrazkowej we współczesnej kulturze, wymaga poznania i upowszechniania wiedzy o komunikacji wizualnej (niewerbalnej), by zapobiec "zawłaszczaniu woli" uczestników tej kultury, przez wykorzystywanie pewnych mechanizmów percepcji, nie dla dobra tych, do których adresowane są komunikaty. Praca ta może być przyczynkiem do rozszerzania tej świadomości.


Z tą problematyką zapoznasz się w opublikowanych artykułach:

Waldemar FRĄCKIEWICZ
ESTETYKA POŁOŻENIA OCZU I UST W TRÓJPUNKTOWYM SCHEMACIE TWARZY
"Przegląd Antropologiczny - Anthropological Review." (2001), vol. 64, s. 93-100.
Streszczenie
Badania okulograficzne osób oglądających ludzka twarz wskazują, że wzrok najczęściej i najdłużej zatrzymuje się na oczach i ustach, oraz najczęściej przemieszcza się między tymi trzema punktami. Położenie oczu i ust względem siebie można określić za pomocą jednej liczby, która jest miarą kąta o wierzchołku w środku ust i ramionach przechodzących przez środki źrenic. Kąt ten zmierzono na fotografiach osób z całego świata oraz grupy z Lublina. Badani z Lublina sporządzali następnie, za pomocą trzech punktów, schematy twarzy o najatrakcyjniejszym dla nich rozmieszczeniu oczu i ust. Zmierzono ten kąt na uzyskanych schematach, a dodatkowo na twarzach z ikon. Schematy najbardziej atrakcyjnych - zdaniem badanych - twarzy charakteryzowały się kątem zbliżonym do średniego ze zdjęć, a istotnie większym od kąta z ikon.

Waldemar FRĄCKIEWICZ
THE AESTHETICS OF THE EYES AND MOUTH POSITION IN A THREE-POINT FACE SCHEMA
"Anthropological Review - Przegląd Antropologiczny". (2001), vol. 64, pp. 93-100, Fig. 1, Table 1. ISBN 83-86969-64-4, ISSN 0033-2003
Abstract
Oculographical research of people watching a human face in-dicates that beholder's eyes stop most often and for the longest period of time on the eyes and the mouth of the face looked at and that they move among these three points most frequently. The position of the eyes and mouth in relation to one another can be described with a single number being a measure of an angle with the vertex in the middle of the mouth and with arms crossing the centers of the eye pupils. The angles were measured from photographs of people from all over the world, as well as of residents of Lublin. Subsequently, the subjects from Lublin were asked to make face schemas by positioning the eyes and the mouth in the way they considered most attractive. The eye-mouth-eye angle of these schemas was measured. Additionally, measurements of the same angle were taken from the faces depicted on icons. The schemas of the most attractive - according to the subjects - faces were characterized by angles approximating the mean angle from the photographs, and significantly greater than the mean angle from the icons.

Waldemar FRĄCKIEWICZ,
ATRAKCYJNOŚĆ A RYSY TWARZY OSOBY SPOSTRZEGAJĄCEJ
ATTRACTIVENESS AND THE FACIAL FEATURES OF THE PERCEIVING PERSON
"Psychological Journal - Czasopismo Psychologiczne", vol. 4, Nr 3-4, 1998, 288-298.
S u m m a r y
The features of the face defmed by the position of the eyes, mouth and chin towards each other, were measured by the photograph and noted by two angles. The examined person had to construct the face and then to choose one from the five prototypes. The results arę as following: women choosing somebody to cooperate prefer persons similar to themselves. They take such faces as the most representative for their own gender, and as those which arę similar to their own faces. The same dependence was not found among men. Both sexes do not show any relation between the features of their own faces and the faces they find as the most attractive. The results show the existence of the individual releasing stimuli.

Waldemar FRĄCKIEWICZ,
PERCEPCJA TWARZY: SCHEMATY PREFEROWANE A RODZICIELSKIE
THE PERCEPTION OF FACE: PREFERED AND PARENTAL SCHEMES
"Annales de Psychologie - Annales of Psychology - Roczniki Psychologiczne" 2000,(3), 143 - 153.
S u m m a r y
With the help of five schemes the features of face in different positions to one another: the eyes, the mouth, and the beard, the relations between the preferred schemes of the features of the face and the schemes of parental face features were examined from the point of view of the perceiving subject.
The results point that evaluation in the context of heterosexual relations is linked with the patterns of the set of elements of parents' faces. The relationship of evaluation with the patterns of parents' faces, in the context of the relationship of cooperation, is less marked.

Waldemar FRĄCKIEWICZ,
TWARZĄ W TWARZ,
"Wiedza i Życie" 2000, 1, 42 -43.

Waldemar FRĄCKIEWICZ, Teresa DRAS
CZYTANIE Z TWARZY,
"Kurier Lubelski" - Magazyn, 10 stycznia 2003, s. 12.

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX

Facully of Pedagogics and Psychology, Maria Curie-Sklodowska University, LUBLIN, POLAND


BIBLIOGRAFIA (references):

Ałpatow M. W. (1970). Sokrowiszcza russkogo iskusstwa XI – XVI wiekow. Leningrad: Awrora.

Antonowa W. I. (1966). Drewnerusskije iskusstwo w sobrani Pawła Korina. Moskwa: Iskusstwo.

Argyle, M. (1991). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN.

Argyle, M., McHenry, R. (1970). Do spectacles really increase judgements of intelligence ?. British Journal of Social and Clinical Psychology, 10, 27 - 29.

Atick, J., Griffin, P.A., Norman, A. (1996). Problem z głowy. Świat Nauki, 2, 18.

Ausubel, D. P., Balthazar, E.E., Rosenthal, J., Blackman, L.S., Schpont, S.H., Welkowitz, J. (1964). Perceived parent attitudes as determinants of children’s ego structure. Child Development, 17, s. 73-80.

Bargh, J. A. (1994). First Second: The Preconscious in Social Interactions. Referat przedstawiony na posiedzeniu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (American Psychological Society) w Waszyngtonie (czerwiec 1994r.).

Bartlett, F. C. (1932). Remembering. Cambridge: Cambridge University  Press.

Bartosiewicz, Z., Falkowski, A. (1982). Some Corrections of the ROC-curve in Theory of signal Detectability. W: H. Geissler, P. Petzold (red.). Psychological Judgment and the Process of Perception. Amsterdam: North-Holland Publishing company.

Baylis, G., Rolls, E., Leonard, C. (1985). Selectivity between faces in the responses of a population of neurons in the cortex in the superior temporal sulcus of the monkey. Brain Research, 1, 91-102.

Benton, A. L. (1980). The neuropsychology of facial recognition. American Psychologist, 35, 176-186.

Berscheid, E. i in. (1971). Physical attractiveness and dating Choice: a test of the matching hypothesis. Journal of Experimental Social Psychology, 7, 173-189.

Biederman, I. (1987). Recognition-by-components: A theory of human image understanding. Psychological Review, 94, 115-147.

Biela, A. (1979). Percepcja bodźców a ujmowanie związków analogii. Przegląd Psychologiczny, 22, 683-696.

Biela, A., (1981). Psychologiczne podstawy wnioskowania przez analogię. Warszawa: PWN.

Biela, A. (1986). Towards a synthetic approach to intelligence. The Behavioral and Brain Sciences, 9.

Biela, A. (1989). Współczesne tendencje w psychologii poznawczej. Przegląd Psychologiczny, 32, 27-43.

Biela, A. (1992). Spostrzeganie jako proces holistyczny. W: A. Biela (red.). Percepcja w ujęciu holistycznym. Lublin: KUL.

Biela, A., Falkowski, A., Jusczyk, P. (1987). Relacyjne podejście do spostrzegania. Przegląd Psychologiczny, 30, 565-592.

Bierach, A. J. (1997). Sztuka czytania z twarzy. Wrocław: Astrum.

Bloch, V. (1973). Les niveux de vigilance et l`attention. W: Traite de Psychologie Experimentale III. Paris: Press Universitates de France.

Block, J., Haan N. (1971). Livesthrought time. Berkeley: Bancroft Books.

Boczek, J. (1990). Owady i ludzie. Warszawa: PWN.

Bossom, J. Maslow, A. H. (1957). Security of judges as factor in impression at warmth in others. Journal of Abnormal and Social Psychology, 55, 47-148.

Bremske H. (1988). Ikonen. Zűrich: Edition Atlantis.

Bronfenbrenner, U. (1970). Czynniki społeczne osobowości. Psychologia Wychowawcza, 1, 2.

Brothers, L. (1989). A Biological Perspective on Empathy. American Journal of Psychiatry, 146, 1.

Brown, I.W. (1983). The microstructure of perception: physiology and paterns of breakdown. Cognitive Brain Theory, 6, 145-184.

Bruce, V. (1982a). Chaning faces: visual and non-visual coding processes in face recognition. British Journal of Psychology, 1, 105 -116.

Bruce, V. (1982b). Face recognition by monkeys: absence of an inversion effects. Neuropsychologia, 5, 515-521.

Bruce, V., Ellis, H., Gibling, F., Young, A. W. (1987). Parallel processing of the ex and familiarity of faces. Canadian Journal of Psychology, 4, 510-520.

Bruner, J. S. (1978). Poza dostarczone informacje. Warszawa: PWN.

Bruner, J., S., Goodnow, J., Austin, G. (1956). A Study of Thiking. New York: J. Wiley.

Bruner, J. S., Tagiuri, R. (1954). The perception of people. W: G. Lindzey (red.). Handbook of social psychology, vol. 2. Massachusetts: Addison-Wesley.

Brunswik, E. (1947). Systematic and representative design of psychological experiments. Berkeley: University of California Press.

Brzozowski, P. (1988). Postawy wychowawcze a struktura systemów wartości ich dzieci. W: K. Pospiszyl (red.). Z badań nad postawami rodzicielskimi. Lublin: Wyd. UMCS.

Bulkin V. (1982). Dionysius. Leningrad: Awrora.

Burton, J. (1991). Zwierzęta nocą. Warszawa: PWN.

Bushnell, E. W., Weinberger, N. (1978). Infants Detection of Visual. Journal of Experimental Psychology. Human Perception and Performance, 13, 601-608.

Bushnell, I. W. (1982). Discrimination of faces by young infants. Journal of Experimental Child Psychology, 2, 298-308.

Byrne, D. (1969). Attitudes and attraction. W: L. Berkowitz (red.). Advances in experimental social psychology, 4. New York: Academic Press.

Cantor, N. (1981). A cognitive-social approach to personality. W: N. Cantor, J. T. Kihlstrom (red.). Personality, cognition and social interaction. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Cantor, N., Mischel, W. (1986). Prototypy w spostrzeganiu osób. W: T. Maruszewski (red.). Poznanie i zachowanie. Poznań: UAM.

Caron, A. J., Caron, R. F., Cadwell, R. C., Weiss, S. J. (1973). Infant perception of structural properties of faces. Developmental Psychology, 9, 385-399.

Chance, J., Turner, A., Goldstein, A. (1982). Development of differential recognition for own and other race faces. Journal  of Psychology, 1, 29-37.

Chapman, L. J., Chapman, J. P. (1967). Genesis of popular but erroneous psychodiagnostic observations. Journal of Abnormal Psychology, 72, 3.

Chlewiński, Z., Falkowski, A., (1989). Cechy i relacje w prototypowym i egzemplarzowym modelu kategoryzacji. Lublin.

Cialdini, R. (1996). Wywieranie wpływu na ludzi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Clore, G. L. (1976). Interpersonal attraction: an overview. W: J. W. Thibout, J. T. Spence, R. C. Carson (red.). Contemporary topics in social psychology. Morristown, N. J. General Learning Press.

Cohen, C. E., Ebbesen, E. B. (1979). Observational goals and schema action: a theoretical framework for behavior perception. Journal of Experimental Social Psychology, 15, 305-329.

Cohen, M. E., Carr, W. J. (1975). Facial recognition and the von Restoff effect. Bulletin of the Psychonomic Society, 6, 383-384.

Cook, M. (1979). Perceiving others: the psychology of interpersonal perception. London: Methuen.

Coss, R. G. (1968). The ethological command in Art. Leonardo I. Pergamon Press, Great Britain, 273 - 287.

Crick, F. (1997). Zdumiewająca hipoteza. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Czapiński, J. (1985). Przesłanki ustosunkowań wobec innych ludzi. W: M. Lewicka (red.). Psychologia spostrzegania społecznego. Warszawa: K i W.

Daly, M., Wilson, M. I. (1982). Whom are newborn babies said to resemble? Ethology and Sociobiology, 3, 69-78.

Damasio, A., R. (1999). Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Rebis.

Darwin, K. (1873). Wyraz uczuć u  człowieka i zwierząt. Warszawa: J. Sikorski.

Davidoff, J. (1986). The mental representation of faces: Spatial and temporal factors. Perception and Psychophysics, 6, 391-400.

Davies, G. M., Ellis, H. D., Shepherd, J. W. (1975). An  investigation of the photofit technique for recalling faces. British Journal of Experimental Psychology, 66, 29-37.

Davies, G., Milne, A. (1982). Recognizing faces in and out of context. Current Psychological Research, 4, 235-246.

Deręgowski, J. B. (1980). Perception. W: H. Trendis, W. Lonner (red.). Handbook of Cross-Cultural Psychology. Vol. 3. New York: Allyn and Bacon.

Deręgowski, J. B. (1990). Oko i obraz. Warszawa: PWN.

Derrybery, D., Tucker, D. (1992). Neutral mechanisms of emotion. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 3, 329-338.

Dion, K. (1972).Physical attractiveness and evaluations of children`s transgressions. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 87-123.

Dion, K.K. (1974). Children’s physical attractiveness and sex as determinants of adult punitivenness. Developmental Psychology, 10, 772.

Dion, K., Berscheid, E. (1971). Physical attractiveness and socjometric choice in nursery school children. Powielone materiały z badań.

Dion, K., Berscheid, E., Walster, E. (1972). What is beautiful is good. Journal of Personality and Social Psychology, 24, 285-290.

Dolata, E. (1996). Procesy kodowania i dekodowania ekspresji mimicznych. Lublin: KUL.

Dröscher, V. B. (1980). Cena miłości. Warszawa: WP.

Dröscher, V. B. (1982). Reguła przetrwania. Warszawa: PWN.

Dröscher, V. B. (1988). Rodzinne gniazdo. Warszawa: WP.

Eagly, A. H., Ashmore, R. D., Makhijani, M. G., Longo, L. C. (1990). What is beautiful is good, but... : A meta-analytic review of research on the physical attractiveness stereotype. Psychological Bulletin, 110, 109-128.

Ebbsen, E. B., Allen, R. B. (1979). Cognitive processes in implicit personality trait inferences. Journal of Personality and Social Psychology,  37, 369-386.

Eibl-Eibesfeldt, I. (1969). Grundriss der vergleichenden Verhaltensforschung. München.

Eibl-Eibesfeldt, I. (1985). Liebe und Has. München: Pieper Verlag.

Eibl-Eibesfeldt, I. (1986). Die Biologie des menschlichen Verhaltens. München: Piper.

Eibl-Eibesfeldt, I. (1987). Miłość i nienawiść. Warszawa: PWN.

Eiser, J. R., Taylor, S. J. (1972). Favoritism as a function of assumed similarity and anticipated interaction. European Journal of Social Psychology,  2,    453-454.

Ellis, H. D. (1992). A wise child: Face perception by human neonates. Behavioral and Brain Scents, 3, 504-517.

Etcoff, N. (2000). Przetrwają najpiękniejsi. Warszawa: CiS, WAB.

Falkowski, A. (1990). Relacja podobieństwa w procesach poznawczych. Lublin: KUL.

Feingold, A. (1984). Correlates of Physical Attractiveness among College Students, The Journal of Social Psychology, 122, 139-140.

Fisher, R., Smith, W. (1969). Conflict of interest and attraction in  the development of cooperation. Psychonomic Science, 16, 154-155.

Flin, R. H. (1980). Age effects in children memory for unfamiliar faces. Developmental Psychology, 6, 373-374.

Fodor, J. A. (1983). The modularity of mind. Cambridge: The MIT Press.

Folkes, V. (1982). Forming Relationships and the Matching Hypothesis. Personality and Social Psychology Bulletin, 82, 631-636.

Forgas, J. (1984). The influence of mood on perceptions of social interactions. Journal of Experimental Social Psychology, 20,   497 - 513.

Forgas, J. (1990). Affective influence on individual and group judgments. European Journal of Social Psychology, 20, 441-453.

Fortes, M. (1940). Children`s drawings among the Tallensi. Africa, 13, 293-295.

Frąckiewicz, W. (1998). Atrakcyjność a rysy twarzy osoby spostrzegającej. Czasopismo Psychologiczne,  4, 288-298.

Frąckiewicz, W. (1999). Fizjologiczna estetyka. Wszechświat, 100, 87-89.

Frąckiewicz, W. (2000). Percepcja twarzy: schematy twarzy preferowane a rodzicielskie. Roczniki Psychologiczne, 3, 143-153.

Frąckiewicz, W. (2001). The aesthetics of the eyes and mouth position in three-point face schema, Przegląd Antropologiczny – Anthropological Review, 64, 93-100.

Freeman, J., Ellis, H. D. (1984). The effects of stimulus and subject factors on a face atching tasks. Neuropsychologia, 5, 635-638.

Fromkin, H. L. (1972). Feelings of interpersonal undistinctivenes: an unpleasant affective state. Journal of Experimental Research In Personality, 6, 178-185.

Fullard, W., Rieling, A. M. (1976). An Investigation of Lorenz` Baby Babyness. Child Development, 47, 1191-1193.

Gardner, B., Wallach, L. (1965). Shapes of Figures Identified as Baby`s Head. Perceptual and Motor Skill, 20, 135-142.

Geschwind, N., Behan, P. (1982). Left handedness: Association with immune desease, migraine, and developmental learning disorders. Proceedings of the National Academy of Science,  79, 5017-5100.

Gibson, J. J. (1963). The Useful Dimensions of Sensitivity. American Psychologist, 18, 1-15.

Gibson, J. J. (1969). Principles of perceptual learning and development. New York: Appleton Century-Crafts.

Gibson, J. J. (1979). The Ecological Approach to Visual Perception. Boston: Houghton-Mifflin.

Gineste, M. D. (1973). Incertitude sur la performance et choix d`un partenaire de travail, L`anne Psychologique, 2, 555-564, Paris: Presses Universitaires de France.

Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina of Poznań.

Goren, C. C., Sarty, M., Wu,R., W. K. (1975). Visual following and pattern discrimination of face - like stimuli by newborn infants. Pediatrics, 56, 544-549.

Grabowska, A., Budohoska, W. (1995). Procesy percepcji. W: Percepcja, myślenie, decyzja. (red.) T. Tomaszewski. Warszawa: PWN.

Gray, M., Konig, P., Engel, A., Singer, W. (1989). Oscillatory responses in cat visual cortex exhibit inter-columnar synchronization which reflects global stimulus proporties. Nature, 388, 334-337.

Green, D. M., Swets, J. A. (1966). Signal Detection Theory and Psychophysics. New York: John Wiley and Sons.

Heig, N. (1984). The effect of fature displacement on face recognition. Perception, 13, 505-512.

Heig, N. (1986). Exploring recognition with interchanged facial futures. Perception, 15, 235-247.

Haig, N. D. (1986). Investigation face recognition with and image processing computer. W: H. D. Ellis, M. A. Jeeves, F. Newcombe, A. Young (red.). Aspects of face processing. Dordrecht: Martinus Nijhoff.

Van der Helm, P., Leeuwenberg, E. L. J. (1968). Avoiding explosive search in automatic selection of simplest pattern codes. Pattern Recognition, 19, 181 - 191.

Helper, M. (1958). Parental evaluation of children and children’s self evaluation. Journal of Abnormal Social Psychology, 56, 190-194.

Hess, E. H. (1975). The Tell-Tale Eye. New York: Van Nostrand Reinhold Co.

Hess, E. H. (1977). Das sprechende Auge. München: Kindler.

Hilgard, E. R. (1967). Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: PWN.

Hirukawa, T., Yamaguchi, M. (1996).  Effect of sexual dimorphism on human facial attractiveness. ATR HIP Research Laboratories.

Hochberg, J. E. (1970). Percepcja. Warszawa: PWN.

Hückstedt, B. (1965). Experimentale Untersuchungen zum „Kinderschema”. Zeitschrift für experimentelle und angewandte Psychologie, 12, 421-450.

Izard, C. (1990). The substrates and function feelings. Personality and Social Psychology Bulletin, 4, 626-635.

Izard, C. E. (1978). On the development of  emotions and emotion – cognition relationship in infancy. W: M. Lewis, Rosenblum (red.). The development of affect. Nowy  Jork: Plenum Press.

Jarbus, A. L. (1965). Rol dwiżienia głaz w processie zrienija. Moskwa: Nauka.

Jarymowicz, M., Codol, J.- P. (1979). Spostrzegane podobieństwo „ja - inni ludzie” a formowanie obrazu nie znanej osoby. Przegląd Psychologiczny, 22, 73-88.

Jung, C. G. (1981). Archetypy i symbole. Warszawa: Czytelnik.

Kagan, J. (1958). The concept of identification.  Psychological Review, 5.

Kendrick, K.M., Hinton M. R., Atkins K. (1998). Mothers determine sexual preferences. Nature, 395, 229-230.

Kernick, D. T., Guitierrs, S. E., Goldberg, L. L. (1989). Influence of popular erotica on judgments of strangers and mates. Journal of Experimental Social Psychology, 25, 159-167.

Kilpatrick, W. (1976). Boy, girl or person? Currentissuesin sex role and sex identity. W: J. Trawera (red.),  The new children: the first six years. Stamfordt: Greylock Publishers.

Kirk-Smith, M.D., Booth, D.A., Caroll, D., Davies, P. (1978). Human social attitudes affected by androstenol. Research Communications in Psychology, Psychiatry and Behavior, 3, 379-384.

Kodis, M., Moran, D., Houy, D. (1999). Zapachy miłości. Warszawa: Amber.

Koenig, O. (1969). Verhaltensforschung und Kultur. W: Kreatur Mensch. München: H. Moos.

Konner, M. (1982). The Tangled Wing: Biological Contrains on the Human Spirit. Nowy Jork: HarperColophon.

Konopski, L. (2004). Feromony w kontekście zachowań seksualnych człowieka. Psychologia – Etologia – Genetyka, 9, 95-126.

Kordys, J. (1991). Mózg i znaki. Warszawa: PIW.

Kostańska, L. (1995). Percepcja postaw rodzicielskich i więzi emocjonalnych w rodzinie przez 8-12 letnie dzieci o różnym poziomie zaburzeń w rozwoju umysłowym. W: Z. Gaś (red.) Psychologia wychowawcza stosowana. Lublin: Wyd. UMCS, s. 131-144.

Kowalski, W.S. (1983). Kwestionariusz stosunków między rodzicami a dziećmi A. Roe i M. Siegelmana. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, Centralny Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego Ministerstwa Oświaty i Wychowania.

Kozielecki, J. (1981). Psychologiczna teoria decyzji. Warszawa: PWN.

Krauss, R. (1966). Struktural and attitudinal variables in interpersonal bargaining. Journal of Experimental Social Psychology, 2, 42-55.

Kuethe, J. L. (1962). Social schemas. Journal of Abnormal and Social Psychology, 64, 31-38.

Kujawa, B. (1998). Atrakcyjność fizyczna. Biologiczne podstawy preferencji estetycznych. Poznań: Instytut Antropologii UAM.

Kujawa B., Strzałko, J. (1998). Standard of physical attractiveness. Antropological Review, 61, 31-48

Kulka, R. A., Kessler, J. R. (1978). Is justice really blind ? The effect of litigant physical attractiveness on judicial judgement. Journal of Applied Social Psychology, 4, 336-381.

Kurtzburg, R. L., Safar, H., Cavior, N. (1968). Surgical and social rehabilitation of adult offenders. Proceedings of the 76th Annual Convention of the American Psychological Association, 3, 649-650.

Labows, J.N., McGinley, K.J., Klingman, A.M. (1982). Perspectives of axillary odor. Journal of the Society of Cosmetic Chemists, 34, 193-202.

Langlois, J.H., Ritter, J.M., Roggman, L.A., Vaughn, L.S. (1991). Facial diversity and infant preferences for attractive faces. Developmental Psychology, 27, 79.

Langlois, J.H., Roggman, L.A., Casey, R.J. (1987). Infant preferences for attractive faces: Rudiments of a stereotype? Developmental Psychology, 26, 363.

Langlois, J.H., Roggman, L.A., Riser-Danner, L.A. (1990). Infants differential social responses to attractive and unattractive faces. Developmental Psychology, 26, 153.

LeDoux, J. (1992). Emotion and the Limbic System Concept, Concepts in Neuroscience, 2.

LeDoux, J. (1994). Emotion, Memory and the Brain, Scientific American, June 1994.

LeDoux, J. E. (1998).  Pamięć a pamięć emocjonalna w mózgu. W: P. Eckman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 190-191.

Levy, L. H. (1960). Context effects in social perception. Journal of Abnormal and Social Psychology, 61, 295 - 297.

Leyhansen, P. (1983). Kleidung: Schutzhülle, Selbstdarstellung, Ausdrucksmittel. W: B. Sita (red.). Menschlichen Verhalten, seine biologischen und Kulturellen Komponenten untersucht an den Phänomen Arbeitsteilung und Kleidung. Freiburg: Universitätsverlag.

Ligett, J. (1974). The human face. London: Constable.

Livingstone, D. (1957). Missionary Travels and Researches in South Africa. London: Murray.

Lombroso, C. (1891). Człowiek – zbrodniarz. Warszawa: M. Wołowski.

Lombroso, C. (1987). Geniusz i obłąkanie. Warszawa: PWN.

Lorenz, K. (1935). Der Kumpan in der Umwelt des Vogels. Journal Ornithol, 83, 137-213 i 289-413.

Lorenz, K. (1943). Die angeborenen Formen  möglicher Erfahrung. Zeitschrift für  Tierpsychologie, 5, 235-409.

Lorenz, K. (1977). Odwrotna strona zwierciadła. Warszawa: PIW.

Madejska, N. (1975). Malarstwo i schizofrenia. Kraków: WL.

Mariak, Z. (1996). Jak zachować chłodną głowę. Wiedza i Życie, 8,  10 - 15.

Mashman, R. C. (1978). The effect of physical attractiveness on the perception of attitude similarity. Journal of Social Psychology, 106, 103-110.

Maslow, A. H. (1962). Lessons from The Peak-experiences. Journal of Humanistic Psychology, 2.

Mądrzycki, T. (1986). Deformacje w spostrzeganiu ludzi. Warszawa: PWN.

Mccabe, V. (1984). Abstract perceptual information for age level: A risk factor for maltreatment? Child Development, 55, 267.

Mistlin, A. J., Perpet, D. J. i in. (1986). Functional organization of visual neurones processing face identity. (red.). H. D. Ellis, Aspects of face processing. Dordrecht: Martinus Nijhoff.

Mita, T.H., Dermer, M., Knight, J. (1977). Reversed facial images and the mere exposure hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 35, 597-601.

Młodkowski, J., Aktywność wizualna człowieka. Warszawa:  Wydawnictwo Naukowe PWN

Money, J. (1986). Clinical concepts of Sexual/Erotic Health and Pathology, Paraphilia, and Gender Transposition in Childhood, Adolescence and Maturity. W: Lovemaps. Irvington Publishers.

Monti-Bloch, L., Grosser, B.I. (1991). Effect of Putative Pheromones on the Electrical Activity of the Human Vomeronasal Organ and Olfactory Epithelium. Journal of Biochemistry and Molecular Biology, 39(4B), 537-582.

Morris, D. (1974). Naga małpa. Warszawa: WP.

Morton, J., Johnson, M. (1989). Four ways for faces to bespecial. W: Handbook of Research on Face Processing. North-Holland Press.

Neisser, U. (1967). Cognitive psychology. New York: Appleton – Century-Crofts.

Nelson, Ch., Ludemann, P. (1989). Past, current and future trends in infant face perception research. Canadian Journal of Psychology, 2, 183-198.

Nęcki, Z. (1990). Wzajemna atrakcyjność. Warszawa: WP.

Nisbett, R. E., Wilson, T. D. (1977). The halo effect: evidence for unconscious alternation of judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 33, 250-256.

Nosofsky, R. M. (1986). Attention, Similarity and the Identification – categorization Relationship. Journal of Experimental Psychology: General, 115, 39-57.

Nosofsky, R. M. (1987). Attention and Learning processes in the Identification and Categorization of Integral Stimuli.

Orne, M. T. (1969). Demand characteristics and the concept of quasi-controls. W: R. Rosenthal, R. Rosnow (red.). Artifact in behavioral research. New York, London: Academic Press.

Parnell, R. W. (1958). Behavior and Physique. Arnold.

Pavio A. (1978). Mental comparisons involving abstract attributes. Memory and Cognition, 3, 199-208.

Pawłowski, B. (2000). The biological meaning of preferences on the human market. Przegląd Antropologiczny – Anthropological Review,. 63, 39-72.

Penton-Voak, I.S.,Perret, D.I., Castles, D.L., Koboyashi, T., Burton, D.M., Murray, L.K., Minamisawa, R. (1999). Menstrual cycle alters face preference. Nature, 399, 741-742.

Poggio, T. (1990). A theory of how the brain might work. „Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology. The Brain”, 55, 899-910.

Posner, M. I., Goldsmidth, R., Welton, K. E. (1967). Preceived distance and the classification of distorted patterns. Journal of Experimental Psychology, 73, 28-38.

Posner, M. I., Kelle, S. W. (1968). On the genesis of abstract ideas. Journal of Experimental Psychology, 77, 353-363.

Posner, M. I., Synder, C. R. (1975). Attention and cognitive control. W: R. Solso (red.). Information processing and cognition. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Pylyshyn, Z. W. (1981). Psychological explatations and knowledge-dependent process. Cognition, 10, 267-274.

Reykowski, J. (1979). Motywacja postaw prospołecznych a osobowość. Warszawa: PWN.

Reykowski, J., Kochańska, G. (1980). Szkice z teorii osobowości. Warszawa: WP.

Riser-Danner, L.A. (1987). Infant attractiveness and perceiving temperament in the prediction of attachment classification. Developmental Psychology, 23, 155.

Roe, A., Siegelman, M. (1963). A Parent-Child Relations Questionnaire. Child Development, 34, s. 355-369.

Rosch, E. (1973). Natural categories. Cognitive Psychology, 4, 328-350.

Rosch, E., Mervis, C. B. (1975). Family resemblances: Studies in internal structure of categories. Cognitive Psychology, 7, 573-605.

Rozanowa N.W. (1970). Rostowo-Suzdalskaja żiwopis XII-XVII wiekow. Moskwa: Izobrazitelnoje Iskusstwo.

Rożnowska, A. (1987). Zależność spostrzegania osób od płci przedmiotu oraz podmiotu spostrzegania. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

Rychlak, J., Legerski, A. T. (1967). A sociocultural theory of appropriate sexual role identification and personal adjustment. Journal of Personality, 1.

Sadowski, B., Chmurzyński, J. A. (1989). Biologiczne mechanizmy zachowania. Warszawa: PWN. (1992).

Salko N. (1978). Pamjatnik owiejannyj sławoj kulikowskoj bitwy. Leningrad: Awrora.

Schaefer, E.S. (1965). Children’s reports of parental behavior: an inventory. Child Development, 36, 413-424.

Schiff, W. (1965). Perception of impending collision. Psychological Monographs, 79, 604.

Schiffman, (1992). Sensation and Perception. New York.

Schneider, D. J. (1973). Implicit personality theory: A review. Psychological Bulletin, 79, 5.

Schonen, S., Bry, I. (1987). Interhemispheric communication of visual learning: a developmental study in 3 - 6 month old infants. Neuropsychologia, 4, 601-612.

Schulze, H. H., Baurichter, W., Gerling, W., Grobe, R. (1977). Independent feature processing in the visual system. The effects of symmetry and distance of components. Psychological Research, 39, 249-259.

Sergent, J. (1989). Structural processing of faces. W: Handbook of Research on Face Processing, North-Holland Press.

Sergent, J., Bindra, D. (1981). Differential hemispheric processing of faces: methodological considerations and reinterpretations. Psychological Bulletin, 3, 541-554.

Shepperd, J. A., Strathman, A. J. (1989). Attractiveness and height. Personality and Social Psychology Bulletin, 15, 617-627.

Shepard, R. N. (1982). Perceptual and analogical bases of cognition. W: J. Mahler, E. C. T. Walker, M. Garrett (red.). Perspectives on mental representation. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Singh, D. (1993). Adaptive significance of female physical attractiveness: Role of waist-to-hip ratio. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 293-307.

Singh, D., Luis, S. (1995). Ethnic and gender consensus for the effect of waist-to-hip ratio on judgment of women’s attractiveness. Human Nature, 6, 51-65.

Skarżyńska, K. (1981). Spostrzeganie ludzi. Warszawa: PWN.

Skrzipek, K. H. (1978). Menschliche „Auslösermarkmale” beider Geschlechter. Homo, 29, 75-8.

Smith, G. H., Engel, R. (1968). Influence of a female model on perceived characteristics  of an automobile. Proceedings of the 76th Annual Convention of the American Psychological Association, 3, 681-682.

Sołowiej, J. (1979a). Identyfikacja dziecka z rodzicami. W: M. Ziemska (red.). Rodzina i dziecko. Warszawa: PWN, 142-155.

Sołowiej, J. (1979b). Rodzina a rozwój zdolności twórczych. W: M. Ziemska (red.). Rodzina i dziecko. Warszawa: PWN, 424-437.

Spitz, R. A. (1965). The first year of life. New York: International Universities Press.

Stephan, C.W., Langlois, J. (1984). Baby beautiful: Adult attributions of infant competence as a function of infant attractiveness. Child Development, 55, 576.

Stępniak-Łuczywek, A. (1999). Wpływ stosunków panujących w rodzinie na późniejsze szczęście małżeńskie dzieci. Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska, sectio J, Vol. XII.

Strzałko, J., Kaszycka, K. (1990). Atrakcyjność fizyczna – obiektywne i subiektywne składowe oceny. Przegląd Antropologiczny, 54, 7-17.

Strzałko, J., Kaszycka, K. (1992). Physical attractiveness: Interpersonal and intrapersonal variability of assessments. Social Biology, 39, 170-176.

Strzemiński, W. (1974). Teoria widzenia. Kraków: WL.

Swap, W. C. (1977). Interpersonal attraction and repeated exposure to rewards and punisher. Personality and Social Psychology Bulletin, 3, 248-251.

Symonds, P. (1938). Study of parental acceptance and rejection. The American Journal of Ortopsychiatry, 4.

Symons, D. (1979). The evolution of Human Sexuality. Nowy Jork: Oxford University Press.

Szymborski, K. (1999). Na nosa. Wiedza i Życie, 11, 10.

Tanner, W. P. jr., Swets, J. A. (1954). A decision – making theory of human detection. Psychological Review, 61, 401-409.

Tauern, O. D. (1918). Patasiwa und Patalima. Leipzig: Voigtlander.

Thompson, D. M. (1984). Context effects in recognition memory: A developmental study. Paper presented at the Experimental Psychology Conference, Ceelong – Australia.

Thomson, J. (1885). Through Masailand: a journey of exploration. London: Sampson Low, Marston, Searle and Rivington.

Thornill, R., Gangestad, S.W., Comer, R. (1995). Human female orgasm and mate fluctuating asymmetry. Animal Behavior, 50, 1601-1615.

Tinbergen, N. (1976). Badania nad instynktem. Warszawa: PWN.

Tranel, T., Damasio, A.R. (1988). Non-conscious face recognition in patients with face agnosia. Behavioral Brain Research, 30, 235-249.

Treisman, A., Schmidt, H. (1990). Illusory conjunctions in the perception of objects. Cognitive Psychology, 22, 225-271.

Triandis, H. C. (1969). Cultural influence upon cognitive processes. W: L. Berkowitz (red.). Advances in experimental social psychology. New York: Academic Press.

Trzebiński, J. (1981). Twórczość a struktura pojęć. Warszawa: PWN.

Vlek, C. A. J., Van der Heijden, L. H. C. (1970). Aspects of suboptimality in multidimensional probabilistic information processing task. Acta Psychologica, 34, 300-310.

Warr, P. B., Knapper, C. (1968). The perception of people  and events. London: J. Wiley and Sons.

Watson, O. M. (1972). Proxemic Behavior: A Cross Cultural Study. Mouton: The Hague.

Wedekind, C., Furi, S. (1997). Body odour preferences in men and women: Do they aim for specific MHC combinations or simple heterozygosity? Proceedings of the Royal Society of London, B 264, 14711479.

Wedekind, C., Seebeck, T., Bettens, F., Paepke, A.J. (1995). MHC-dependent mate preferences in humans. Proceedings of the Royal Society of London, B 260, 245-249.

Wegner, D. M., Vallacher, R. R. (1977). Implicit psychology. New York: Oxford Univ. Press.

Weiskrantz, L. (1986). Blindsight. Nowy Jork: Oxford University Press.

Weitz, S. (1972). Attitude, voice and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 24, 14-24.

Wickler, W. (1974). Czy jesteśmy grzesznikami ? Warszawa: PIW.

Wilson, G., Nias, D. (1976). Love`s Mysteries: the Psychology of Sexual Attraction. Open Books.

Wilson, P. R. (1968). The perceptual distortion of height as a function of ascribed academic status. Journal of Social Psychology, 74, 97-102.

Witkin, A. H., Lewis, H. B. Hertzman, M., Machover, K., Meissner, P. B., Wapner, S. (1977). Personality through perception. Westport: Greenwood Press.

Witkin, H. A. (1969). Percepcja pionu. W: K. Jankowski (red.). Środowisko a życie psychiczne. Warszawa: PWN.

Wojciszke, B. (1976). Donna Byrne`a koncepcja atrakcyjności interpersonalnej. Przegląd Psychologiczny, 19, 207-224.

Wojciszke, B. (1986). Teoria schematów społecznych. Wrocław: Ossolineum.

Wolińska, J.M. (1988). Wpływ postaw wychowawczych rodziców na aspekt opisowy, wartościujący i normatywny obrazu własnej osoby ich dzieci w wieku dorastania. W: K. Pospiszyl (red.). Z badań nad postawami rodzicielskimi. Lublin: Wyd. UMCS.

Woronin N. N. (1977). Smolenskaja żiwopis 12-13 wiekow. Moskwa: Iskusstwo.

Young, A. W., Ellis, H. D. (1989). Semantic Processing. W: Handbook of Research on Face Processing. North-Holland Press.

Zajonc, R. B. (1980). Feeling and thinking: Preferences need no inferences. American Psychologist, 35, 151-175.

Zajonc, R. B. (1985). Uczucia i myślenie: nie trzeba się domyślać, by wiedzieć, co się woli. Przegląd Psychologiczny, 28, 27-72.

Zajonc, R. B. (1998). Dowody na istnienie emocji nieświadomych. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.). Natura emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 250-253.

Zajonc, R. B., Markus, H., Wilson, W. R. (1974). Exposure effects and associative learning. Journal of Experimental Social Psychology, 10, 248-263.

Zawadzka, A. M. (1993). Kategoryzacja twarzy i figur geometrycznych (porównawcze badania uczenia się). Lublin: KUL.

Zawadzki, B. (1970). Wstęp do teorii osobowości. Warszawa: PWN.

Ziemska, M. (1979). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: M. Ziemska (red.). Rodzina i dziecko. Warszawa: PWN, 153-197.

Zoccolotti, P., Pizzamiglid, L. (1988). Wpływ płci i stylu poznawczego na lateralizację percepcji twarzy. Przegląd Psychologiczny, 31, 635-655.

Zusne, L. (1970). Visual perception of form. New York: Academic Press.

Żernicki, B. (1988). Od neuronu do psychiki. Wrocław: Ossolineum.

 

Waldemar FRĄCKIEWICZ - WIDZENIE: INDEX