FOTO - OCENA 1987/3-4

Zdjęcia można oceniać z różnych punktów widzenia – według różnych kryteriów. Można to robić według własnego widzimisię i według kryteriów tak zwanych “obiektywnych” - powszechnie uznanych. Najłatwiej byłoby mi oceniać według mojego widzimisię: to mi się podoba, a to nie ... i już. Tylko co by to dało Czytelnikowi oprócz poznania mojego gustu? Mogę też starać się oceniać według kryteriów “obiektywnych” - wypracowanych przez pokolenia twórców, krytyków. Warto jednak pamiętać, że szukanie wzorów ocen u zewnętrznych autorytetów, uzależnianie się od nich jest schodzeniem z drogi twórczości w kierunku niewolniczego powielania. A może powtarzanie, reprodukowanie, utrwalanie to istotne cechy działalności fotografa, też cechy jego psychiki? W takim razie jesteśmy tylko narzędziem w rękach autorytetu, konwencji, techniki. “Nasza” praca jest produktem nie naszym, przestajemy być sobą, nie ma nas – takie samobójstwo za pomocą fotografii.

Najtrudniejsza dla mnie byłaby ocena według kryteriów, które autor uważa za najważniejsze, czyli zgodnie z jego widzimisię. Pomoc autorowi w samoocenie z uwzględnieniem tego, co on uważa za najważniejsze w fotografii w ogóle i w konkretnym wykonanym przez niego zdjęciu uważam za najprzydatniejszą dla fotoamatora. Nie chciałbym jednak wmawiać autorowi intencji, jakich nie ma i z ich realizacji go rozliczać. Dlatego proszę nadsyłających zdjęcia o kilka słów na temat powodów, dla których takie zdjęcie (zdjęcia) zrobili. Wiem, że najważniejsze, artystyczne “intencje” nie mogą być przełożone na słowa, a zawarte są jedynie w konkretnej pracy. Dla dzieła sztuki trudno znaleźć kryteria obiektywne, trzeba by się odwoływać do wartości absolutnych. A z tym mógłbym mieć trudności.

Dla mnie podstawowym kryterium dobrego zdjęcia jest to, że wypływa ono z wewnętrznej konieczności: tak chcę i powinienem zrobić, a konsekwencją dobrej pracy jest radość, poczucie spełnienia.

Jako że redaktor pełni funkcję służebną w stosunku do Czytelnika, który koniecznie chce być oceniony “obiektywnie” prośba do tegoż – sprecyzuj, o jaką obiektywność Ci chodzi. Czy chcesz być oceniony według obiektywnych kryteriów sztampy zakładu usługowego, sztampy pocztówkowej, gazetowej, konkursowo – wystawowej czy artystycznej?

Oczekując na propozycje i życzenia przedstawię kilka zdjęć, które są bliskie wzorcowym ideałom wymienionych kategorii.

Nie wiem, czy amatorzy fotografują aż tak dobrze, czy aż tak źle, że wśród nadesłanych zdjęć nie znalazłem bliskiego ideałom zakładu usługowego. Odsyłam więc do najbliższej witryny rzemieślnika.

Cechami pocztówki są między innymi kontrastowe barwy (np. czerwień na tle zieleni i błękitu) i banalny motyw (tulipan). Jak na pocztówkę Robert Kłos z Lublina zbyt ambitnie zastosował zbliżenie oraz ujęcie w świetle przechodzącym, dającym duże nasycenie barwie. Gdyby nieco więcej naświetlić, wówczas czerwień uzyskałaby maksymalne nasycenie – przestałaby być szarawa, lecz niebo stałoby się wtedy całkiem białe, a już jasność błękitu odciąga wzrok od głównego motywu. Pod względem kompozycyjnym zdjęcie jest niewyszukane – autor przyglądał się kwiatkowi, a nie obrazowi na matówce aparatu – co dyskwalifikuje je jako pocztówkę, która jest nieprzyzwoicie klasycznie komponowana.
Fot.1 Robert Kłos

Fotografie Krzysztofa Kolasy z Milicza. Wbrew opisowi (efekciarskie zestawienie ze stanem teatralnego autobusu) dramatyczniejsze zdjęcia możemy zobaczyć w gazetce PZU lub gablocie koło gminnego posterunku MO. Takich drastycznych scen raczej w gazecie się nie publikuje, żeby nie psuć czytelnikom nastroju. Ciasnotę kadru, jedność motywu fotografii prasowej uzyskalibyśmy obcinając górę i dół zdjęcia. Fot.3 Krzysztof Kolasa

“Wiosenne porządki” Piotra Małasa z Oleśnicy. Jak na wystawę, to "zdjęcia nie najwyższych lotów, bo ziarno ma nieładny kształt, jest nieostre, a powiększalnik użyty przy obróbce nie był zaopatrzony w punktowe źródło światła". Uprzestrzenniająca zdjęcie nieostrość na pierwszym planie sugestywniej przekazuje bryłowatość opony niż metalowego pojemnika. Interesujące jest zderzenie obłej, ciężkiej czerni z ostrą, kanciastą bielą. Światło na ciemnym zdjęciu rzeczywiście zaświeciło na ramach okien malowanych przez człowieka. Trochę rozprasza konkurencyjna jasna plama na ziemi. Niektórzy za konieczny składnik dobrej fotografii uważają grę światła.
“Na dworcu” tego samego autora jest zdjęciem na granicy artystowskiego efekciarstwa – mi się podoba.
Fot.5 Piotr Małas Fot.6 Piotr Małas

Mariusz Biegański z Wrześni ma ambicję zrobienia fotografii “będącej synonimem idei absolutnej”. Trudno mi ocenić, czy mu się to udało, bo akurat pisząc te słowa nie odczuwam bezpośredniej styczności z Absolutem. Ale jakieś “nasrtoje metafizyczne” we mnie to przezrocze wzbudza. A w Tobie, Czytelniku? Szkoda, że autor nie zaznaczył, gdzie góra a gdzie dół, bo przekręcając diapozytyw uzyskałem aż osiem bardzo różnych kompozycji. A nieskończenie wiele możliwości plastycznych, ekspresyjnych, znaczeniowych mamy uwzględniając kontekst otoczenia. (Choćby formatu i koloru tła, na którym umieścimy jakieś zdjęcie.)

Chciałbym ten dział zamienić na warsztaty foto, czyli miejsce wspólnego odkrywania i wykorzystywania możliwości fotografii, uświadamiania sobie, jakie funkcje pełni ona w stosunku do fotografa i jak to się dzieje, że konkretne zdjęcie tak a nie inaczej działa na odbiorcę. Chciałbym skłonić Czytelnika do samodzielnego analizowania, z jakich elementów składa się fotografia, jak one wyglądają w konkretnym obrazku, a jakie mogłyby być? Jaki byłby ogólny wyraz zdjęcia, gdyby te elementy zmienić? Czym jedno zdjęcie różni się od drugiego?

Warto jednak pamiętać, że analizowanie, myślenie o efektach swojego działania paraliżuje spontaniczność, a zatem również twórczość.